O Santo San Breixo

Nunha tarde frieira, de nubes atorboadas, subía polo camiño aldeán, pedregullento e empinado un home de xa boa edade, mais ben desempeñado de corpo, mundano nos xeitos, e afagadeiro no trato, e ó chegar a un portal de casa farta na aparencia, topouse cun vello labrador que arrimado á ombreira aproveitaba as derradeiras raiolas do sol que se puña no horizonte. Como aparentaba ser home de trato e de aire amigalleiro, o camiñante achegouse a el e con modos moi doados pediulle pousada por aquela noite porque non se afoutaba a pasar o monte nunha noite de trebóns como parece que viria. Parolaron un pouco e o vello mandouno entrar.

No serán, asentados ambos encol dun vello banco, leriando ó amor dun lume faiscante, reparou o viaxeiro nun cañoto de ameneiro arrincado pola raíz e tirado para un canto como cousa sen valor.  O viaxeiro foi e preguntoulle ó seu hospedeiro se lle queria vender aquel pau.

–E vostede para que quere ese trambollo?

–Pra facer un santo.

–Vostede di iso para facer bulra de min, nonsi?

–Non é, non señor, eu non fago burla dos que me acobexan debaixo do seu teito. Se mo quere deixar en precio e se me deixa traballar ahí fóra no seu alpendre, verá que santiño mais xeitoso e belido eu fago del.

–Pois trato feito: non llo vendo, dóollo e tamén quero ver o que vai saírdiso.

Cando amañeceu, o viaxeiro arrastrou o cañoto para o alpendre e despois de preguntar como se chamaba o santo patrón da freguesia, que soubo ser san Breixo a golpes de machada primeiro, e despois de gubia, e desbasta aquí e axeita aló, fixo un san Breixiño tan ben doado que mesmo daba xenio velo.

Espallouse a nova pola aldeia, e primeiro a medo, e despois en murmurio, foi unha acabada romaria para ver a laboura do viaxeiro. Para ser unha procesión non lle faltou nin siquera o señor abade, e sen se saber por onde apareceu a idea de lle mercar o santiño ó imaxineiro, para o pór no altar da eirexa parroquial.

Pechado o trato aproveitaron o dia do santo para as cerimonias da bendizón e fixéronlle ó seu abenzoado patrón unhas festas moi sonadas que trouxeron á freiguesia xentes de toda a bisbarra, que co gallo da devoción se viñan divertir moi doadamente.

Ó anoitecer tamén o vello pousadeiro foi matar a curiosidade e cando chegou á eirexa e viu a devozón con que se afincaban os romeiros diante do santiño ainda novo en folla, púxose a matinar na tolerias deste mundo e moi para dentro de si, para que ninguéno ouvise, pero ben de cara ó santo, espetoulle, esta cantiga:

Santo san Breixo de Barro

feito de pau de ameneiro,

irmán das miñas tamancas,

criado no meu lameiro.

Para que te puxeron aquí?

Os miragres que ti fagas

que che mos chanten aquí!

E apuntaba co furabolos para a testa, mentres abaneaba coa cabeza, en sinal do pouco creto que lle daba á virtude do santo que andivera tirado na súa pousada.

A empanada

Alá como foi que dous soldados, un galego e un andaluz, se fixeron cunha empanada, non se sabe; o caso é que se fixo de noite, despois de teren ceado.

Como ambolos dous estaban esfameados e a empanada era algo cativa, o andaluz, coa santa intención de a manducar el soio noutro dia, díxolle ao galego que o mellor era deixala pra pola mañán e como era algo pequerrecha apra dous que ian facer un trato: o que de entre os dous soñase coa cousa mais alta naquela noite almorzaria a empanadiña.

O galego notoulle a chuscada e como tivo medo de non saber mentir tanto coma el, aí polo amañecer ergueuse moi caladiñamente e con moito xeito foise á empanada e zampouna no bucho, e despois encubríuna co pano o canto onde estivera pra que se lle non coñecese a sua larpeiricie e foise deitar.

Cando se ergueron o andaluz perguntoulle polo seu soño, e o galego, moi encollidiño de xenio, díxolle que comezase el. E vai o andaluz e contou:

–Eu soñei que estando no chan dei un brinco no áere e púxenme nas nubes.

O galego ouvíulle a fazaña moi caladiño e dixo:

–Eu vinte chegar alá...

–Dende alí –proseguíu o andaluz– din outro pincho con mais arranque e fun mallar ca cabeza no medio a medio das portas do ceu, e a proba velaqui está na miña cachola. Olla o petouto que fixen –e estaba porque tiña un pote feito na vispora.

–Ben; xa que viches todo conta agora o teu sono a ver se tamen cho vin eu...

–Non, home, non; ti non me viches. Cando eu te vin rubir tan outo, tan outo, pensei que non tornabas mais; e como era un pecado perderse aquel ben de Deus Noso Señor, eu erguinme e comín a empanada toda e así aforreime o traballo de andar a soñar cousas imposibles.

Ninguén soubo que cara puxo o andaluz cando se atopou sen a empanada que tiña coma sua, e ben ganada.

O preguiceiro

Coidou un rapazote de pasar a sua vida toda sen facer ren, e como ninguén naceu aprendido, axustouse cun lacazán de moita sona e que vivía a corpo de rei sen ninguén lle coñecer posíbles para iso, para que lle ensinase o mester.

Pechado o trato, mestre e aprendíz fóronse para unha chousa que habia cabo do eido e que tiña abondosos arbores de froita para tódolos tempos, e ó chegaren alí o mestre díxolle ó mozo:

–Ven acá, ho, túmbate aquí á sombra desta ameixeira que ten moitas ameixas maduriñas e así que caia algunha é solo apañala e comela.

Palabras non eran ditas cando se desprendeu unha ameixa e veulle caír mesmamente na boca, e vai o rapáz e diille ó outro:

–Mestre, veña aquí axiña moverme as queixadas para eu comer esta antes de me cair a outra.

O home arregalou uns ollos de a cuarta. Nunca tal vira! Ser nugalleiro era bo, mais aquilo xa pasaba moito das medidas, e sen mais requilorios púxose a andar sen siquera lle dicir adeus.

Como Xan escolleu o criado

Facíalle falla a un labrego un criado para as suas labouras e, como era home precavido, quixo primeiro tentealo ben ata topar un que fose ó seu xeito e para esta experéncia servíuse do pan de millo porque o facia na casa e era, para o caso, o mais doado.

Tomou un mozo e no primeiro dia deulle a comer un pan moi duro, que non habia demos que o rillasen. Ó criado pareceulle mezquiño o trato e salaiouse ó amo, que non lle fixo caso, e o mozo foise.

Veu outro e, no lugar do pan duro, deullo inda medio cru, que se espapolaba na boca e, como non lle agradou aquela mantenza, fóiselle tamén.

Para o lugar deste meteu un outro e deulle o pan medio apodrecido e, como viu que lle non daban doutro, tamén non quedou.

Nisto veulle outro mozo rexo e lanzal, moi sofrido para o traballo e o amo, ao traerlle a comida, díxolle:

–Mozo, hoxe o pan estache algo duro.

–Meu amo, a pan duro dente agudo, e comeuno.

Ó outro dia, díxolle:

–O pan hoxe non se coceu ben e estache algo mol.

–Mesmo así mol ha de ir para o fol, meu amo.

Vai e noutro dia deulle o pan con un saibo ó podrido que mal se podia tragar. 

–Mozo, o pan hoxe estache algo podre.

–Pacencia, mesmo podre ha de ir para o odre e comeullo.

–Así quero eu os homes: que coman do que hai.

E dende aquel dia tratouno ben porque lle era moi traballador e nada nifroso.

Quen te non conecer que te compre!

O caso contan que pasou alá polas bandas de Santiago ou doutra terra calquera onde hai moitos estudantes.

Un langrán foi á feira mercar un burrico para o axudar na laboura das suas terras e como atopou un que lle pareceu de xeito, fixo o trato co dono e mercoullo.

Entre o remate do trato, o xantar e o calor que facía chimpouse unha media ducia de cuncas do tinto ribeirán e cando se veu para súa casa co burriño de arreata viña medio tente-non-caias. Uns estudantes que asistiron ó trato e viron como ía o comprador resolveron entre si facerlle unha brincadela e adiantándose no camiño que levaba, agacháronse por detrás dun silveiral e despois que pasou por onde eles estaban, saíu un mainiñamente, e, sen ser presentido, tiroulle o cabresto ó burro e púxose el no seu canto, indo atrás do langrán. Os compañeiros arrecadaron o burro, metérono nunha toxeira e esperaron polo resultado.

Na revolta dun camiño ollou o home para atrás e atopouse co mozo atado pola corda no lugar do burrico. Arregalou os ollos, reparou para tódolos lados e non se tiña en si de abraiado. Non podía atinar como o seu burriquiño se fixera xente; nisto o estudante moi lerchán salaiouse:

–Ai, señor, non se admire, eu sonlle home e xa era tamén cando por encantamento me mudaron en burro, mais ó pasar polas almiñas que deixamos na encrucillada desfíxose o meigallo que me botaron e deixei de ser burro... Non me maltrate que eu non teño culpas, quen as ten é o ladrón do bruxo que me vendeu sabendo o que tiña... Vostede se o achar en calquera parte déalle catro paus que non lle pasa nada porque xa é moi coñecido polas suas falcatruadas, mais a min déixeme porque ben ve que eu son xente e xente non se pode mercar...

E méntre-lo outro non caia en si de abraiado soltouse do cabresto e púxose ó fresco cara os compañeiros.

Os estudantes vendéronlle o burro ó primeiro chafulleiro que lle cadrou no camiño, e de man en man o bo do burrico foi dar nunha feira en que tamén estaba o langrán que fora roubado. Este, ó velo achegouse a el, apalpouno, ollono por tódolos lados e cheo de convencemento díxolle:

–Quen non te conocer que te compre, que a min xa me non enganas outra ves!...

Roque... Roque... Roque...

Nunha aldea ribeirán, abondosa pola sua produzón e polo axeitado dos seus fillos para gana-la vida, habia unha cofradia que tiña ó seu cárrego e como sola razón de ser festexar dignamente ao divino san Roque, patrón da terra.

No dia da festa do adourado santiño non eran coreños nos gastos, e procuraban darlle á funzón o meirande brilo. Tiñan por costume tódolos anos mandar vir un pregador de sona para loubar mais e o millor que poidese ao seu glorioso patrón, pregador que decote era moi ben agasallado e inda mellor pago. Nun ano veulle un frade moi paroleiro, de voz cariñosa e convencedeira, e que a todos lle agradou moito sendo por iso tratado a corpo de rei polos devotos, mais na hora de lle pagar, o bulso da cofraria deulle un peso somente.  Pareceulle a doazón cativa ó pregador diante do agarimo dos penitentes que el vira e sentira e así llo dixo ó pagador, e este expricoulle o caso.

–É costume da nosa irmandade darlle ó pregador un peso por cada vez que mente o nome do noso san Roquiño querido e como Vosa Paternidade soio llo mentou unha, dámoslle o que de xusticia lle toca.

O frade engulíu en seco mais como ese era o uso e costume da terra tivo que se conformar coa mesquiñeza que lle deron.

Veu outro ano, outro frade e doutro convento para pregar, porque non adoitaban repetir o mesmo, mais o bulrado puxo ao novo ó corrente do costume da cofraria, e aquilo e que foi un nunca acabar de san Roque para un lado, san Roque para o outro, san Roque milagreiro, san Roque confesor, san Roque abogado contra a peste, san Roque co seu canciño, o canciño con san Roque e pra rematar, a ladaiña:

–Meus irmáns amados, o divino san Roque é tan querido que ata as rás no seu charco repeten roque, roque, roque...

–Chega, chega, reverendo, que xa se me acabou o esteo e non teño mais onde pór os riscos nin cartos que abonden para lle pagar –berrou un dos cofrades que era o encarregado de levar as contas dos roques

Dende aquel ano, polo si ou polo non, antes da festa axustan co pregador o que se lle ha de levar, non sexa o demo que se combinen outra vez e os deixe sen cartos ou sen honra por non faltaren ós costumes.

Falar soñando

En unha casa das moitas en que vivian en Lisboa un fato de galegos cáseque todos do mesmo oficio, moraba un que entre os compañeiros, todos augadores, tiña a sona de refinado caloteiro.

Unha noite, ó chegar á casa, foise ó pé do leito dun compañeiro que xa estaba deitado e díxolle:

– Xan, ¿ti dormes ou estás esperto?

O outro, que era algo prosmeiro, respondeu:

– Estou acordado, ho, ¿por que?

– É que tiña que mercar unha roupiña que a que traio xa anda nos fios, e facíanme falla cinco pesiños. Se os tiveras a xeito pedíachos emprestados e para o mes que vén, así Deus me axude, como chos pagaba con xuros e todo.

O que estaba deitado calou. Canso de esperar o pedicheiro, dixo:

– Ti non me respondes, ho?...

– É que estou a dormir.

– Estás a dormir e estás falando?

– É que estou soñando.

– Soñando!... E ti que soñas, ho?

– Que chos empresto e que non mos pagas.

Dixo isto virouse para a parede e púxose a roncar como un cocho, mentras o outro quedou como un pasmón coa resposta.

Cento por un

Nun lugar apartado dunha freguesia da montaña, arredado do centro por soutos e fragas cortados por unha corredoira cativa e mal coidada, vivía un home que os veciños tiñan por algo toleirón, inda que non botase ren a perder. No día da festa do santo patrón que era tido por moi miragreiro e para o que as xentes de toda a bisbarra tiñan grande devozón, devozón que se traducía en doacións que engordaban as riquezas do abade tódolos anos. Foi o home á misa e cadrou a chegar cando pregaba o crego da freguesía, que era moi xeitoso para esas cousas. Con xestos e acenos espectaculares e con verbas agarimosas comezou a dramatizar a vida do divino santo e as suas cualidades protectoras para aqueles que lle eran devotos e fieles; gaboulles a xenerosidade para con tan outo protector na certeza que o santo lle pagaría a todos con ganancia, e de cando en cando, facéndose todo mel, con voz agarimosa e convencedeira estrebillaba:

– Ofrecedevos ó santiño de todo o corazón, que el, que é agradecido havos de pagar o que lle deades con cento por un!

Volvia a machicar: 

–“Quen dá o seu a quen o entende, non o dá que ben o vende” 

E á volta de moitos arrodeos, levando sempre a brasa para a sua sardiña repetía:

– O santo devolveravos cento por un!


Os presentes caían que era unha bendizón de Deus: lacóns; galiñas, polos e ovos; cabritos e carneiros, que non habia mans a medir.


O tolo que estaba nun curruncho a ouvir a pregazón púxose a matinar o que ouvía e a pensar en ofrendarlle ó santo un carneiro moi bo e moi ben coidado que tiña.  E se o santiño lle dese, como decia o señor abade, cento por un, entón polas suas contas ficariaben remediado.


Meu dito, meu feito. Foise ó eido e trouxo o carneiro ,que como o trataba moi ben andaba atrás del coma un can. Deullelo ós encarregados de recebe-las doacións e tornou para sua casiña  cos ollos arrasados de bágoas, pois o que era quererlle ó seu carneiriño, queríalle.

Ó segundo dia era véspera da feira da vila e pouco antes do anoitecer, cando estaba pensando no seu rico carneiriño, viuno entrar pola eira adentro con outros cinco mais, todos brancos, gordos e lucidos que daba xenio velos. Fincouse o home de xionllos no chan cara ó sol que se puña e agradeceulle ó santiño adourado o miragre que comezaba a facer mandándolle cinco carneiros por conta dos cen.

Ó outro dia, como non era lacazán, antes de nace-lo sol, foise camiño da feira e vendeu os cinco carneiros da ganancia. Tornou para a casa e foille levar ó señor abade o carneiro que lle dera ó santo, porque iso de comprido el érao tanto como o mellor.

Preguntoulle ao crego polos outros que lle faltaban e el, moi simplorio, respondeu:

– Vendinos, señor abade.

- ¿Como? Entón ti vendeches o que non era teu, señor senvergonza? Pobre de ti, cara che vai custar a festa...

– ¿Non eran meus por que, señor? Vostede, inda hai tres días,

á vista de moitos centos de persoas que o estaban a ouvir, non dixo que se lle dese limosna ó santo que el nos daría cento por un? Pois velahí está. Eu dinlle un carneiro, que é este que lle traigo aquí, e el xa me mandou cinco, mais .

Inda me debe noventa e cinco que mos ha de ir mandando ós poucos, e senón veremos!

O crego viu a cuqueza do toleirón e pra non facer escándalo doulle un par de labaadas e fíxoo levar o carneiro que lle trouxera, porque se non eran capaces de ir mesmo os cento por un.

O coello

Un probe, de caxado na man, subía por un monte adiante, camiño de outra parroquia, onde ia a pedir esmola e viu acamado antre unha toxeira un coello gordo e lucido; marcouno ben, e con o caxado erguido púxose a botar as contas:

– Mato este coello e vou vendelo á vila por unha boa pesetiña, con ela merco sardiñas pra vender e como o que vende sardiñas come galiñas, hei de ter nelas boa ganancia que tornarei a empregar e cando teña ganado bastante merco un xatiño: heino de ir criando e despois de criado véndoo e merco dous pequenos que hei de criar e cando foren grandes poños ó carro, e cando vaia por unha costa arriba con que garbo lle hei de berrar:

– ¡Ei boi, ei!

Con o berro o coello asombrouse e dun pulo desapareceu polo medio do mato, mentres probe co caxado no aire, caia da burra abaixo.

A herdade da manta

Un pai, que era moi probe, cando morreu deixoulle ós seus tres fillos unha manta soa para se cobriren. Dormían os tres no mesmo leito e nas noites frieiras do inverno rifaban a cotío porque cada un puxaba pola manta para el.
O máis novo, que os outros dous tiñan como medio tolo, un día propuxo ós irmáns a venda da sua parte no herdo da manta con a condizón de o deixaren dormir entre os dous. Os outros, como se tiñan por mais agudos, non se decataron da malicia e mandárono facer o papel do trato e firmárono.

Despois eles, cada un turraba pola manta para o seu lado e o que parecía parvo ríase deles porque estaba sempre ben abrigado, e dicia: 

-“Coitadiño de quen vende que non tira nin estende”.

Se non pesco eu, pesca o compañeiro

Andaba un pastor co gando e dous ladróns pasaron por alí e quixeron roubarlle un carneiro que tiña, mais como o pastor non deixaba o gando, idearon unha maneira de o enganar pra llo levar.
A un lado do campo pasaba un regueiro que nese tempo ia seco porque era vran, e vai un dos ladróns agachouse atrás dun muro e o outro foise para o pé do regueiro e púxose a pescar. O pastor topoulle chiste ó caso e foise onda el e preguntoulle:

–Vostede que fai aí home? Non ve que o regueiro vai seco e non pode pescar nada?

–Boh... –dixo o ladrón– Sen non pesco eu, pesca o meu compañeiro.

Como o pastor non viu no campo mais ninguén, pareceulle un tolo e deixouno estar. Mentras tanto o outro ladrón fuxiu co carneiro,  e o pescador continuou polo regueiro abaixo, e marchouse co compañeiro.

O muiño no outo

Un vello púxose a facer un muiño, de moer con auga no alto dun monte. Pasou por alí un veciño e vendo a toleria que estaba a facer preguntoulle:

¿E-a-auga, ti onde has de ir buscala para o facer moer?

O vello douse conta da parvada mais non querendo dar o brazo a torcer contestoulle:

-Algunha cousa se ha de facer primeiro.

Un italiano, un francés e un galego.

Era unha vez  un italiano, un francés e un galego e fixeron unha aposta sobre quen tiña a mellor cousa na súa terra.

O italiano dixo que tiña un coche que se o botaba a 200 kms. por hora era quen de frear nunha liña que fixeran eles.  Fixeron a raia e non freou xusto.  Entón dixo o italiano:

-Cuarta máis, cuarta menos!

Logo tocoulle o turno ao francés que dixo ter un cabalo que botado ao gallope paraba de súpeto xunto á raia que fixeran eles.  Fixeron unha liña e o cabalo parou preto.  Entón o francés dixo:

-Cuarta máis, cuarta menos!

Tocoulle ao galego.  El dixo que no seu pobo vivía un home que comía polas orellas.  Foron ao pobo e viron que o home comía normal.  Miraron para o galego e este dixo:

-Cuarta máis, cuarta menos!

Os tres burros

Había unha vez un labrador arando nunha leira con dous burros.  Cadrou de pasar por alí un home que era veciño seu e díxolle se lle deixaba falar con un dos burros.  O labrador, un pouco estrañado, contestoulle que si.  E o veciño, que se chamaba Florindo, achegouse á orella dun dos dous burros.  Este colleu medo, dou un chimpo, rompeu o xugo e fuxiu correndo para a casa.

O labrador, cada vez máis extrañado, preguntoulle a Florindo que fora o que lle tiña dito ao burro para que saíra correndo daquel xeito.  Florindo, que era un pillabán, dixo que lle acababa de dar a noticia da norte da súa nai.

-Pois vaite de aí para a casa – dille o labrador a Florindo- e que non te escoite o outro porque sonche irmáns e, se o outro foxe tamén, quédame a leira sen arar.

Os dous tolos

Eran unha vez dous tolos que fuxiran do manicomio.  Os gardas andaban cacheando e os dous escaparan polo Tellado. O máis listo dos dous tropezou cunha tella, a tella cae ao lado dun garda e este di:

-Quen anda aí?

O listo fai:

-Miaau!

E di o garda:

-Bah, é un gato

Os gardas siguen cacheando e máis tarde cae outra tella. E o garda volve preguntar:

-Quen anda aí?

E o parvo, que fora quen tirara a tella, dille:

-Outro gato

Entón o guardián decatouse de que eran eles e foi correndo atrás deles.  E, entón, ao ver que o guardián viña detrás deles, o listo agachouse dentro dun bidón e o parvo dentro dun saco de patacas.  E o guardián ao pasar por alí petou no bidón e máis no saco de patacas para ver se estaban alí. O listo ao tocar o guardián no bidón fixo:  Boim! O parvo, cando o outro tocou no saco fixo:  Patacoim!

Logo chegaron a unha praza e empezaron a dar voltas á mesma.  Cando os garda os estaban a atrapar, dille o listo ao parvo:

-Corre que nos collen!

E dille o parvo ao listo:

-Tranquilo, que aínda lle sacamos tres voltas de vantaxe

O careco, o xordo e o cego

Había unha vez un careco, un xordo e un cego.  Empeza o cego:

-Vexo unha formiga polo campanario

E di o xordo:

-Xa lle escoito os pasos

E di o careco:

-Non falar diso, que se me poñen os pelos de punta

A avaricia rompe o saco

Había dous compadres arrieiros, un era rico e o outro pobre.  Os dous ían vender millo á feira.

Cando pasaron por diante da igrexa, o pobre decidiu quedar á misa, pero o outro pensou que era mellor ir á feira.  Cando o pobre ía entrar na igrexa, o rico propúxolle unha aposta que consistía en que o que máis millo vendese quedábase coas mulas do outro.

O pobre quedou a rezar, confiado en que Deus lle axudaría a gañar a aposta mentres que o rico estaba a vender o millo na feira.

Naturalmente, o rico, ao chegar antes, vendeu máis e polo tanto gañou a aposta. O pobre, todo enfunicado, foi cavilar ao bosque.  Arrimouse a unha pedra e alí estaban dous demos a contar as valentías que fixeran.  Un demo dicía que enfeitizara á filla do rei, e que só rompería o feitizo o sangue dunha serpe que se atopaba no pallote real.

O pobre marchou a todo correr xunto ao rei e fixo o que o demo dixera.  A filla do rei sandou e o seu pai, en agradecemento, deulle un carro cheo de ouro.

Certo día encontrouse o rico e o que antes era pobre.  Este contoulle como se fixera rico.  O rico adoecía de ser máis rico e foi ao lugar onde o pobre escoitara a conversa dos demos.

Os demos non tardaron moito en chegar.  O máis listo dixo:

-Alguén nos espiou, pois a filla do rei sandou.  Imos por aí mirar xa que a alguén habemos de atopar.

Os demos púxeronse a buscar, e claro, atoparon ao rico e esfolárono

Un rapaz tímido

Esto era un día un rapaz moi timido que entra nunha cafetería e, despois de acomodarse, vén o camareiro e pregúntalle:

-Que quere vostede?, dille o camareiro.

-Póñame un café, dille o rapaz

-Solo?, responde o camareiro

-Bueno! Entón póñame dous, di o rapaz

Un fillo listo

Unha vez, un pai mandou ao seu fillo á feira para vender unha vaca.  Tras unha corta caminata o fillo mirou para atrás e díxolle ao pai:

-Papá, e se non vendo a vaca déixoa ou tráioa?

Nisto díxolle o pai:

-Traina, filliño, traina

Entón dille este home a un veciño que estaba alí:

-Que listo é o meu fillo!, que me di que, se non a vende, que lle fai, deixaa ou traea.

Máis ensina a necesidade ca universidade

Había unha vez un pai que tiña un só fillo e eran moi pobres.  Un día, o pai dixolle ao fillo que tiña que ir co burro leva-lo gran ao muíño.  O fillo díxolle entón ao pai:

-Pero papá, como vou ir eu so levando un saco de fran que non podo con el?

-Leva o burro, meu fillo

-Pero, papá, se eu non teño forzas para poder descarga-lo saco e baleiralo na caixa do muíño

-Non te preocupes, meu fillo.  Entón pídeslle axuda á necesidade. Xa verás como vén na túa axuda.

O rapaz non quixo preguntar máis nada.  Pero cando ía polo camiño, á saída de súpeto dun paxaro dunha Silveira asustou ao pobre do burro e este, ao saltar, dou co saco de gran no chan.

O rapaz nin tan siquera intentou botarlle mana o saco, suxeitando ao burro pola corda e berrando moi confiado:

-Necesidade, axudame!

Pero ninguén acudiu aos seus berros, aínda que insistiu unha e outra vez en seguí-lo consello do seu pai.

Cando, ao fin, se decatou de que realmente non ía vir ninguén na súa axuda, arrimou o burro como pudo a ovalo que había á beira do camiño e, despois de atalo a un pau de toxo, arrastrou como pudo o saco de gran ata a cima do valo e, con moito traballo, logrou botalo enriba do burro.  Xa no muiño, non quixo volver chamar pola axuda que lle aconsellara seu pai, e outra vez  arrastrando o saco ata dentro do muíño foino baleirando pouco a pouco na caixa, a puñados, ata que foi capaz de subilo enriba da cabeza e baleiralo de todo.

-Papá –queixouse o rapaz cando estivo de volta na casa-, eu fixen como ti me dixeches. Chamei pola necesidade para que me axudara primeriro a levanta-lo saco que tirou o burro e, despois -mentiu agora- cando tiven que subilo e baleiralo no muíño. Pero ninguén acudiu á miña chamada

-E ti que fixeches, meu fillo?  -díxolle o pai.

E o rapaz explicoulle os traballos que pasara para poder resolver ámbalas dúas situación.

-Pois esa é, meu fillo, a necesidade!

Un home valente

O Ramiro era un home verdadeiramente destemido.  Ninguén que escoitara falar del puña en dúbida a súa valentía.  Como dicía a xente non lle tiña medo nin a vivo nin a morto.

Unha noite, que volvía tarde, coma sempre, da taberna, descubriu que alguén se movía diante del, ó seu modo de pensar, dun xeito provocativo

-Ti quen es? –preguntoulle moi arroutado o Ramiro

Pero o fulano nin contestou nin deixou de moverse, de todo indiferente ao mal humor de Ramiro.

-Non cho volvo preguntar –falou Ramiro con máis desacougo que mal xenio- Quen es e que queres de min?

E sen agardar resposta, diante da insolencia do descoñecido, sacou o revólver do peto do pantalón e descargou contra el o cargador enteiro.

Ao día seguinte, uns mozos que atoparon parado no camiño ao Ramiro, que non lles quixo dicir nada do que estaba a acontecer, puideron comprobar que o Valente e destemifo veciño matara a tiros a noite anterior a …..unha xesta que se movía co vento.

O preito do emigrante

Non tiña cartos para comer e no porto foi comer a unha taberna unha ducia de ovos cocidos e marchou sen pagar.  O home foi para América e fixo fortuna. Cando veu,  no mesmo porto había unha igrexa e foi rezar. Só deixaba un, e dixéronllo, e tamén lle botou.

Foi comer á mesma casa na que comera cando marchara e mais pagar con reutos o que lle quedara debendo. Pero o taberneiro, como era egoísta, preguntoulle cantos anos botara na América e, despois, o home díxollo.  O taberneiro botoulle contas aos ovos que, botados a pitos, podía criar moitos pitos.  E tanto lle sumaba que o home tiña que lle deixar a fortuna alí.

En vista diso, non lle pagou nada e púxolle preito.

E, cando estaban no choio do preito, o taberneiro estaba a punto de gañar. Pero entón chegou un home súando e fatigado, e dixo que viña de cocer fabas para sementar.  E o xuiz díxolle:

-Cocer fabas para sementar? As fabas cocidas non nacen.

E el contestoulle:

-E os ovos cocidos non crían pitos

Gracias a isto gañou o preito o que viñera de América

Por aí tamén bebo eu

Un soldado perdeuse nunha aldea e deulle por ir a unha casa que por alí había.  Chamou á porta e pediulle de beber á muller que lle abriu.  A muller da casa era engorriñada, estaba despeitada, sen dentes e sucia.

Deulle un xerro de auga, pero o soldado receou un pouco dela e púxose a pensar:  “Se a muller bebe polo bico, bebo polo sitio dela e teño noxo.  Se bebo polo lado dereito, tamén bebo polo sitio dela.  Se bebo polo lado esquerdo, tamén bebo dela.  Vou beber polo sitio da asa do xerro”.

E púxose a beber e a beber ata que se fartou. Cando rematou, díxolle a muller:

-Coma mín meu filliño, por aí tamén bebo eu.

O soño do galo

Certo galo tivo un soño que lle provocou moito desacougo.  Soñou que no curral había un animal estraño.  Ao galo tanto lle molestou aquel pesadelo que se puxo a berrar  Unha das galiñas espertou e o galo contoulle o seu soño e a galiña escachou coa risa. Díxolle que nada lle ía pasar porque tivera aquel soño.  Propúxolle dar n paseo polo curral.  O galo aceptou e botou andar, cantando, seguido da galiña.  De súpeto, veu unha raposa que estaba sentada axexando.  Era o caso que o galo xamais vira unha raposa.  Quixo voar e pousarse nunha estaca onde poidese estar seguro mais a raposa díxolle que era a súa amiga e que non quería facerlle mal.

Pasaba eu por aquí –dixo a raposa-, e oín a túa doce voz.  

O galo hinchou e despois de mover as ás como abanicándose, quedou no chan.  Este era o momento que agardaba a raposa.

-Lémbrome do teu pai  -dixo a raposa.  Que gran cantor era!  Acostumaba pórse de puntas e estirar o pescozo e cando ía dar a súa nota máis alta, cerrou os ollos.  A raposa colleu ao pobre cantor polo pescozo e escapou.  Unha das galiñas, ao ver tan triste  espectáculo, pegou un gran berro.  A dona do galiñeiro saíu da casa, sacou un bastón e foi correndo detrás da raposa, pero esta correu e suou moito, ata que por fin chegou a unha fraga onde lle dixo ao falo:

-Se eu estivese no teu lugar quedaríame aquí e aquí comería á présa a pesar da vella e o seu bastón.

-Tes razón –dixo a raposa.  Así o farei

Mais no momento que a raposa abriu a boca para dicir estas palabras, o galo sacou o pescozo de entre os dentes e, nun abrir e pechar de ollos, voou e pousouse sobre a póla dunha árbore.

-Baixa, explicareiche porque o fixen –dixo a raposa.

-Non, non baixo.  Déchesme unha lección

O mesmo dixo e repuxo a raposa

-Estame ben por falar cando calar debía

O que garda sempre ten

Unha vez unha vella gardou un peido dentro dun canelo e, cando tal, destapabao, cheiraba e dicía:

-Ai! O que garda sempre ten

A petaca do señor cura

O sancristán namorouse dunha petaca moi bonita que tiña  o señor cura.  Un día e outro tamén, cantas veces o crego sacaba do peto a petaca para facer un pitillo, o sancristán repetía a mesma salmodia:

-Que bonitiña é, señor cura!  E non ma podía dar, ho? Non sabe canto lla ía agradecer!  E a vostede non lle custa tanto facerse con outra igual!

E así un día e outro día, a tódalas horas que o crego sacaba a petaca e o sancristán estaba diante.  Tanto e tanto, que o crego cansou e, por non seguir aguantándoo, rematou regalándolle a petaca.

Axiña chegou o preceuto. Na confesión, unha moza pediulle consello ao cura:

-Señor cura, estou metida nun lío moi grande. O mozo non deixa un só día de pedirme que llo deixe facer, que non é tanto pecado como di vostede.  Eu non quero, pero el non me deixa en paz e xa non sei que facer.

-Dime, nena; o mozo non será, por un si acaso, o sancristán?

-Pois si señor…

-Pois date por fodida, miña filla.

O lobo, o raposo e o home

En tempos pasados, cando falaban os animais, xuntáronse o lobo e o raposo porque eran compadres.  Naquel intre pasou por alí un rapaciño e  o lobo dixo:

-Compadre, aquel é un home!

E o raposo contestoulle:

-Non! Xa o será

Seguiron andando e, máis adiante, pasou un vello. O lobo volveu preguntar:

-Aquel é un home?

-Non! Xa o foi –respostoulle o raposo.

Un pouco máis adiante atoparon un cazador e entón foi o raposo o que falou:

-Ese é un home!

-Eu quería ter unha pelexa con el –dixo o lobo.

Fóronse achegando ao cazador e este disparoulles un tiro e foille dar ao lobo nunha orella.

-Carallo, para o home! –dixo o lobo-Tiroume un aturuxo que, un pouco máis, e me aparva.

Pero aínda con esas o lobo quería loitar e o raposo levouno xunto a un ferreiro que estaba ocupado no seu traballo.   O raposo díxolle:

-O meu compadre está buscando con quen loitar

-Veña xa! –respondeu o ferreiro.

Botoulle as tenazas ao fuciño e o lobo botou a correr porque xa non quería loitar máis.

Máis tarde, díxolle ao raposo:

-Carallo, para o home!  Nin que tivese o arte do demo.  Agarroume con dous dedos e levoume a mitade do fuciño. Se me chega bota-la man levaríame a cabeza!

Un Home Valente

O Ramiro era un home verdadeiramente destemido.  Ninguén que escoitara falar del puña en dúbida a súa valentía.  Como decía a xente non lle tiña medo nin a morto nin a vivo deste mundo.

Unha noite que volvía tarde, como sempre, de taberna, descubriu que alguén se movía diante del, ó seu modo de pensar, dun xeito provocativo.

-Ti quen es? – preguntoulle moi arroutado o Ramiro.

Pero o fulano nin ocntestou nin deixou de moverse, de todo indiferente ó mal humor de Ramiro.

-Non cho volvo preguntar –falou o Ramiro con máis desacougo que mal xenio-.  Quen es e que queres de min?

E sen agardar resposta, diante da insolencia do descoñecido, sacou o revólver do peto do pantalón e descargou contra el o cargador enteiro.

Ó día seguinte, uns mozos que atoparon parado no camiño ó Ramiro, que non lles quixo dicir nada do que lle estaba a acontecer, puideron comprobar que o valente e destemido veciño desfixera a noite anterior a tiros unha xesta que se movía co vento.

Quen fixo o Quixote?

Presentouse o Inspector na escola e preguntoulle a un neno:

-¿Quién hizo el Quijote?

-Señor, eu non lle fun

O Señor Inspector preguntoulle a outro:

-¿Quién hizo el Quijote?

-Señor, eu non lle fun

Logo interviú o mestre e dixo:

-Non lles faga caso, señor Inspector. Os nenos sonlle moi pillos e se cadra fixérono eles

Festa na fraga

Temos grande festa

hoxe na fraga,

que casa o auriol

coa súa rapaza.

Un merlo é o crego

pois xa ten sotana;

de madriña a rula

moi ben enfeitada;

padriño o carrizo,

e quen levas as arras

é o paporrubio

nunha caixa branca.

As aves xa teñen

a orquesta argallada;

o pardal o bombo,

o xílgaro a gaita, 

o peto o tambor

a rula acompaña.

Baila a lavandeira

e o ruiseñor canta.

Que belida festa 

hai hoxe na fraga!

Onde está Deus?

Un crego tiña un monaguillo que era moi listo e agudo. Preguntaballe cousas da doutrina e o rapaz sabíallas todas.  Como quer que o crego quería pillar ao cativo nun renuncio, facíalle as preguntas máis difíciles que se lle ocurrían, mais o rapaz resolvíaas sempre de forma intelixente.

Un día o crego preguntoulle directamente:

-Onde está Deus?

-Deus está en todo mundo lugar –díxolle o rapaz

-Daquela –proseguíu o crego-, se Deus está en todo mundo lugar tamén estará no medio do mar.

-Tamén, si, señor.

-É, claro, se está en todo mundo lugar tamén Deus ha de estar no curuto do monte e no bico dos carballos.

-Pois está tamén alí, si, señor.

-E daquela, se Deus está en todo mundo lugar tamén estará na cabeceira da rectoral.

-Tamén na cabeceira está, si, señor.

-E enriba das campás da torre da igrexa.

-Aló enriba tamén está, si señor.

-E na túa casa tamén estará Deus que está en todo mundo lugar

-Pois na miña casa, tamén está, claro

-E mesmo estará no forno do teu pai

-Ai, iso si que non, señor cura, no forno do meu pai Deus non está.

Ao crego ilumináronselle os ollos. Por fin preguntara algo no que o rapaz errara, e quixo recrearse niso:

-Pilleite, rapaz, que se Deus está en todo mundo lugar tamén está no forno do teu pai.

-Non me pillou tal, señor cura, que o meu pai non ten forno.

A última cea

Era este un bispo que quería pintar un cadro para a igrexa catedral, alí segundo se entra a man dereita, que non había nada e viña moi ben, según el coidaba, unha escena da última cea de Xesús.

O bispo falou con varios pintores da vila e da cidade, mais os cartos que lle pedían por pintar a última cea eran tantos que o bispo xa temía que en vez de cea ía ter que pedir que lle pintaran unha merenda.

Mais o abade de San Martiño, sabedor de que o bispo andaba procurando un pintor, achegouse un día ata a catedral para contarlle que na súa parroquia había un artista que lle podería facer o cadro da última cea por moi poucas pesetas.

O bispo fixo caso da información e falou co tal pintor, que se facía chamar Miguel Anxo da Vinci Goya.  O que lle pediu polo traballo foi tan pouco que o bispo pensou que como quedase ben había de lle encargar un retrato seu para colgar na posteridade.

O Miguel Anxo da Vinci comezou o seu labor, mais algo que o abade de San Martiño non lle contara ao señor arcebispo fora que ademáis do oleo e o pincel, ao tal Vinci Goya, tamén lle gustaba o ribeiro, o mencía, o amandi, o albariño e o viño do país, que niso non facía distingos.

Así que comezou o labor con moi boa man, pero vasiño de alí, pincelada de aló, aquela cea converteuse máis nunha despedida de solteiros ca noutra cousa:  o san Pedro tocando a guitarra, o Cristo cunha gaita soprando no punteiro, o Xudas tocándolle as cunchas do chascarraschás, o Xoán, o Bernabé e outros agarrados polos ombreiros e a boca aberta, supoñemos que cantando unha foliada. 

Cando o arcebispo viu aquilo case lle dá un algo e comenzou a berrar co pintor, ao que este, sen inmutarse sequeral lle dixo:

-Ai, mire, a súa eminencia, cando eu os pintei quedaban ceando, o que lle fixeran logo non lle é cousa miña.

Parentes

Había unha vez dous curmáns que entraron no exército.  Nunha das sesión  que tiñan co sarxento, este preguntoulle a un deles, amosándolle a bandeira:

-Soldado, dime o que é isto!

-É unha pregunta moi doada, meu sarxento. Iso é un trapo colgado dun pau.

O sarxento entrou en cólera, e non sei se lle deu un puntapé, unha labazada ou que, o certo é que o soldado tivo que quedar con elas.  O sarxento díxolle:

-Isto é a túa nai.  É a bandeira.

Logo tocoulle a vez ao curmán do soldado, e o sarxento fíxolle a mesma pregunta sinalando outra vez cara á bandeira:

-Soldado, isto que vén sendo?

Este, que estivera moi atento observando o que lle pasara ao seu curmán e non quería levar un lapote deses que non se sabe por que pero cando o levas non te podes defender, díxolle:

-É a miña tía Manela, meu sarxento, a nai do meu curmán.

Palla para un mes

Isto era unha vez un home que tiña unha vaca, e como lle daba moito traballo ter que ir todos os días á herba, e todos os días encher as maseiras, decidiu utilizar algunha estrataxema para que a vaca se acostumase a comer menos.

Un día pareceulle atopar a solución: colgoulle unha grande gavela de palla do teito da corte, de tal xeito que a vaca apenas a alcanzaba e dixo:

-Que a comas que a deixes de comer

tes palla para máis dun mes.

A palla durou, efectivamente máis dun mes, pero a vaca morreu de fame aos cinco días.

Xan e a filla do rei

Unha vez era unha filla dun rei que prometerá casar co que lle propuxera unha adiviña que ela non soubera acertar. Pero tamén desafiara coa forca aos que lle propuxeran algo que ela adiviñase.

Xa se presentaran moitísimos pretendentes e a todos os aforcaba, porque sempre lles acertaba o que lle proponían.

Nunha aldea, cerca da corte, había un mozote que era o máis burro de toda a rodeada e tamén se lle meteu na chola ir pretender á princesa.  Os irmáns dél, para que non os fora avergonzar, pois xa o contaban por morto, trataron de convencelo de que non fora, pero ao que viron que non había maneira de tórnalo, e para que non pasasen pola vergoña de que seu irmán, o máis burro de canto se vía cos ollos, se atrevese a pretender á filla do rei, envelenáronlle un bolo de pan que levaba para a merenda.

O bo de Xan, que así se chamaba o mozo, colleu unha burra que tiña que lle chamaban Marta e púxose en camiño para o pazo do rei.  Cando xa levaba un bo anaco andando deulle o sono e quitoulle as alforxas á burra e deitouse a durmir.  Mentras durmía a burra comeulle o bolo e, como estaba envelenado, morreu no intre.

Cando Xan espertou xa era de noite e viu tres lobos coméndolle a burra. Meteuselle tal medo que subiu a un castiñeiro que había alí a carón e, dende a árbore, tiroulle un tiro ao lobo e, en vez de acertarlle ao lobo, matou unha lebre que andaba por alí pacendo. Á mañá, cando se baixou do castiñeiro xa estaban os lobos mortos.  Colleu a lebre que matara e marchou máis contento ca unhas pascuas.  Alí cerca había unha ermida, meteuse dentro e, coas follas do misal, guisou a lebre, que tiña dous lebratiños na barriga.  Como a carne de lebre e dos lebratos lle fixera moitísima sede foise á pía de auga bendita e botou un bo trago.  Mentres tanto, armouse unha tronada de tódolos diaños, e a enxotada arrastrou os despoxos da burra polo río abaixo.  De que parou de chover, púxose o meu Xan outra vez ao camiño e, ao pasar a ponte, viu que ía a burra polo río abaixo e sete corvos enriba dela corveando.

Cando chegou a xunto da filla do rei, propúxolle unha adiviña con tódalas cousas que lle pasaran polo camiño.  A adiviña era así:

-Pan matou a Marta

e ela matou tres despois de morta.

Tirei ao que vin

E matei ao que non vin.

Comín enxendrado e non nacido

Con falas do Espíritu Santo guisado.

Bebín unha cunca de auga serea

Que non estaba nin no ceo nin na terra

Pasei un duro sobre un brando

E vin sobre un morto sete vivos cantando

E como a filla do rei non foi capaz de acertarlle a adiviña tivo que casar con Xan.

Carallo co angazo!

Manecho era un indiano que botara nas Américas e mais nas viaxes polo menos dez meses e xa levaba na casa dende que voltara seica dous ou tres, por eso seguía sen botar unha man ao traballo.
Un día que o pai escollía na louza na eira, Manecho, cabo del, recollido no alpendre para que non o tomara o sol, movía unha ferramenta coa punta do pé e preguntoulle ao vello:

-¡Mi padre! Diga vosté, mi padre, ¿Cómo llamás vos por acá a esta herramienta?

O pai mirou para el e non deu fala.

-¿Es que vos no me oís, mi padre? – insistiu el.
-Oín, home, oín!  E logo é que ti non o sabes? Esqueceuche?

Manecho nun descoido, fixo máis forza co pé, e o mango da ferramenta foille bater nos fociños.

-Carallo co angazo! –dixo.
-Ai, recorcio! Logo, acordaches –dixo o vello.

E disque dende aquela nunca máis Manecho volveu esquecer cousa da súa terra.

Pedro Cortizoilo

Unha vez era un rei que tiña tres fillas.  Xuntounas un día e proguntoulles cal delas lle quería máis.

Unha díxolle:

-Quérolle pola vida!

Outra díxolle:

-Quérolle polo corazón!

E a outra díxolle:

-Quérolle tanto coma ao sabor dos sabores!

O rei quedou satisfeito do que lle dixeran as dúas primeiras fillas, pero pareceulle que a terceira non lle manifestara moito cariño.  Mandoulle daquela facer un vestido de cortiza e botouna polo mundo adiante.

Pero ela arranxouse para levar os mellores vestidos que tiña e marchou andando ata que chegou á casa doutro rei onde pediu traballo e dixo que se chamaba Pedro Cortizoilo.  Déronlle de traballo ter que gardar pavos.  Cando ía cos pavos poñía os mellores vestidos que levara e dicía falando cos pavos:

-Pavín, pavín.

Se me vise o fillo do rei,

Namoraríase de min?

Si, si

O fillo do rei viuna con aqueles vestidos e namorouse dela, e díxolle ao pai que a quería por muller.

Convidaron á voda ao pai dela, porque tamén era rei e ela, cando soubo que lle ía o pai á voda, dixo que tiña que facerlle a comida par el só, á parte.  Fíxolla e non lle botou sal.  De modo que, cando se puxeron a comer preguntoulle a filla ao pai, que xa non a coñecía:

-Como atopa a comida?

-Non está mal feita pero fáltalle o sal, e o sal é o sabor dos sabores.

-E logo vostede, meu pai, non se lembra de que me botou fóra da casa porque lle dixen que lle quería polo sabor dos sabores.

Entón o pai recoñeceu a filla e pediulle perdón.

Diñeiro chama diñeiro

Era unha vez un mozo que vía que toda a xente que ía a Madrid viña moi lucida e con algúns cartos na faldriqueira, e tamén se lle antollou marchar alá, pensando que en Madrid ataban os cans con longaínzas.

Pedíulle a un veciño cinco pesos prestados e marchouse sen despedirse de ninguén como fan todos.  Foi pedindo polos pobos, de maneira que cando chegou alá, despois de manterse, levaba sete pesos no bolso.  Pero saíulle a Pascua a venres porque gastou case todos os cartiños e non atopaba traballo.

Un día, cando só lle quedaba un peso e andaba o home levado do diaño, acertou a pasar por diante dunha casa desas que teñen montóns de diñeiro nuns armarios que dan para a rúa, como reixóns de ferro por diante para que ninguén poida coller os cartos.  Quedou pasmado ao ver tanto carto xunto, achegouse alí un pouco e estivo cavilando as leiras e os prados que se podería mercar se todo fora del. Nesto lembrouse do que a xente dicía:

-Diñeiro chama diñeiro

Entón sacou o peso que lle quedaba, meteu a man por entre os barrotes dándolle á man para diante e para atrás ao mesmo tempo que dicía:

-Diñeiro, chama diñeiro…Diñeiro chama diñeiro…

Nunha destas voltas tropezoulle o peso nunha reixa e marchou a rolos deica o montón máis grande de moedas que alí había.

O pobre do mozo quedou como se lle deran unas labazadas e dixo pensando:

-É certo que diñeiro chama diñeiro, pero…É o moito ao pouco!

Os tres herdeiros

Un pai que tiña tres fillos chamounos á hora da morte e díxolles:

-O capital que vos deixo é ben pequeño pero se o sabedes explotar, podédesvos poner ricos os tres.

E deixoulles, principiando polo máis vello, un galo, unha fouce e unha gadaña. Unha cousa a cada un.

O dono do galo marchouse polo mundo adiante buscando unha terra en que non houbera galo.  Andou, andou e en toda parte había galos, pero el non se desanimou e, por fin, chegou a un país en que non había galos nin ninguén oíra falar deles.  Ao ver aquela caste de becho a xente preguntáballe para que servía.

-Pois serve –respondeu el- para saber que hora é.  Ese bicho chámase un galo e canta á media noite e un pouco antes de vir o día.

Como naquel lugar non había reloxos, xuntouse o concello e tomouse o acordo de mercalo, se era certo o que aquel home dicía. Experimentárono e, como vían que era verdade, preguntáronlle canto quería por el.

Déronllo e marchou rico para a súa terra.

Entón dixo o outro irmán, o da fouce, que ía saír polo mundo adiante para vender a súa ferramenta.  Andou moitas terras e, por fin, chegou a unha onde arrincaban o trigo coas mans.

Axustóu a sega dunha leira e, claro, en comparanza cos outros segaba así como trinta ou corenta veces máis. Preguntáronlle como se chamaba aquela ferramenta e se a quería vender.

-Chámase fouce e hai que me dar dous sacos sen diñeiro por ela.

Déronllos e mercou un burro, cargóu os sacos, e marchou para a súa aldea inda máis rico co irmán.

Despois saíu polo mundo adiante o outro irmán, para ver se tamén vendía a gadaña, e foi andando, andando ata que chegou a unha terra na que arrincaban a herba coas mans.  Axustou a sega dun prado, segouno a escape e vendeu a gadaña por tres sacos de diñeiro.

Deste xeito, puxéronse ricos os tres irmáns vendendo cousas que parecía que non valían nada na súa terra. É que todalas cousas valen máis cartos onde escasean.

Mellor na casa que en lado ningún

Unha velliña que tiña case que cen anos quixo arranxar as súas contas porque, como dicía ela, á hora menos pensada podía pasar calquera cousa.  Fóronlle buscar ao crego, recebeu os sacramentos e logo díxolle ao crego:

-Señor cura, logo eu agora xa teño que morrer?

-Non, señora, non!  Os sacramentos non matan a ninguén.  Pero mire, non teña ansía que no ceo estáselle moi ben.

-Mire, señor crego, -dixo a vella- deixeseme de contos! Que coma na casiña dun non se lle está en ningún lado.

O parvo do trole

Nalgún tempo, cando había inda troles un home ía de Marín a Pontevedra a vender un pavo á feira.  Ao subir ao trole, o cobrador díxolle:

-Oia, faga o favor, co pavo non pode subir

O home como non tiña outro medio de transporte par ir á feira, saíu fo trole foi a un bar que alí preto había e meteuse no baño. Como tiña un pantalón desde enormes, dos de antes que había que encher coa palla no cu, baixou o pantalón, meteu o pavo entre as pernas e atou o cinto.  Entrou pouco a pouco e sentouse nun asento.  Ao pouco, entróu unha muller cun cesto de repolos, sentouse ao lado do home e puxo os repolos debaixo do asento. Nisto que se achega o cobrador e desconfíado mira para o home por ver que  foi o que fixo co animal. Pediu os billetes e foise; mais de súpeto o home non cerrara ben a pitrina do pantalón e o pavo meteu a cabeza por ela, mira os repolos e zaca! pégalle dous pinicazos. O home colle a cabeza do pavo e volvea meter para dentro.  O home seguiu falando coa vella como se nada, pero nun momento destes o pavo volveu sacar a cabeza e deu outros pinicazos aos repolos.  E vai o home… ras! meteu outra vez o pavo para dentro.  Pero na terceira vez, ao home volve o pavo a saírlle pola pitrina, e a vella entón mirou o pavo, mirou aos repolos todos picados e dixo:

-Aaaai!

-Que señora nunca mirou un carallo?

-Ai, meu fillo, eu carallos teñoche visto moitos, pero que coman repolos….É o primeiro.

A araña coxa

Era unha vez unha araña moi lista, moi simpática e moi orgullosa.  Tódalas mañás saía dar un paseo pola rúa. Un día que había moita xiada e moito caramelo saíu como todos os días a pasear, esvarou e rompeu unha pata.

-Que forte é o caramelo que me rompeu unha pata

E dixo o caramelo:

-Máis forte é o sol que me derrete.

-Que forte é o sol que derrete ao caramelo, o caramelo que rompeu a miña pata.

E dixo o sol:

-Máis fortes son as nubes que me tumban

-Que fortes son as nubes que tumban ao sol, que derrete ao caramelo, o caramelo que rompeu a miña pata.

E dixeron as nubes:

-Máis forte é o vento que nos leva

-Que forte é o vento que leva as nubes, as nubes que tumban o sol, o sol que derrete o caramelo, o caramelo que rompeu a miña pata.

E dixo o vento:

-Máis forte é  a parede que me torna

-Que forte é a parede que torna ao vento, o vento que leva as nubes, as nubes que tumban o sol, o sol que derrete o caramelo, o caramelo que rompeu a miña pata.

E dixo a parede:

-Mais forte é o rato que me fura.

-Que forte é o rato que fura a parede, a parede que torna ao vento, o vento que leva as nubes, as nubes que tumban o sol, o sol que derrete o caramelo, o caramelo que rompeu a miña pata.

E dixo o rato:

-Máis forte é o gato que me mata

-Que forte é o gato que mata ao rato, o rato que fura a parede, a parede que torna ao vento, o vento que leva as nubes, as nubes que tumban o sol, o sol que derrete o caramelo, o caramelo que rompeu a miña pata.

E dixo o gato:

-Máis forte é o pau que me mata

-Que forte é o pau que mata ao gato, o gato que mata ao rato, o rato que fura a parede, a parede que torna ao vento, o vento que leva as nubes, as nubes que tumban o sol, o sol que derrete o caramelo, o caramelo que rompeu a miña pata.

E dixo o pau:

-Máis forte é o lume que me queima

-Que forte é o lume que queima ao pau, o pau que mata ao gato, o gato que mata ao rato, o rato que fura a parede, a parede que torna ao vento, o vento que leva as nubes, as nubes que tumban o sol, o sol que derrete o caramelo, o caramelo que rompeu a miña pata.

E dixo o lume:

-Máis forte é o auga que me apaga

-Que forte é o auga que apaga o lume, o lume que queima ao pau, o pau que mata ao gato, o gato que mata ao rato, o rato que fura a parede, a parede que torna ao vento, o vento que leva as nubes, as nubes que tumban o sol, o sol que derrete o caramelo, o caramelo que rompeu a miña pata.

Cantos deuses hai?

Este era un chaval que se estaba preparando para a Primeira Comunión e chega o crego e dille:

-Chaval,  ¿cuantos dioses hay?

O rapaz non soubo contestarlle.  Entón fou un compañeiro ergueu a man e púxolle un dedo de pé decíndolle que había un Deus, pero o rapaz enganouse e dixo:

-Un de pe e catro agachados

O crego todo enfadado dille:

-Vaite para a casa e prepárate.  En canto non esteas preparado non te podo admitir.

O rapaz foi, e no camiño atopouse cun amigo que viña correndo que lle era tarde para chegar á doutrina

Ao pasar ao carón do primeiro rapaz, este parouno:

-Onde vas tan a présa?

-Vou lixeiro que xa chego tarde á doutrina

-Mira unha cousa, cantos deuses lle vas dicir que hai?

-Home, voulle dicir que hai un!

-Vas ti bo! Eu díxenlle que había cinco e inda lle pareceron poucos!

Dous para ti e dous para min

Era no tempo da fame e dous rapaces xogaban preto dunha estrada cando de súpeto, dun camión que pasaba, caíron dous caixóns.  Os rapaces foron ver o que era e atopáronse  con dous caixóns de figos.  Entón colléronos e agocháronos no monte.  Un díxolle ao outro:

-Para repartilos quedamos esta noite no cemiterio e repartimolos a dous para ti e dous para min.

Cando estaban no cemiterio pasou por alí un home que viña da taberna e escoitou dicir

-…Dous para ti, dous para min!

Co medo que pillou foi correndo para casas a contarlle a súa muller que no cemiterio había pantasmas, e logo fóronllo contar ao crego.

Ao día seguinte o crego predicou no altar que aquela noite tiñan que ir rezar todos ao cemiterio.  E así foron.  Entón, canto todos estaban axionllados no chan e o crego estaba a rezar, escoitaron:

-Dous para ti, dous para min, dous para ti, dous para min…

Cando, de súpeto, oíron:

-Dous para ti, dous para min.  Xa non quedan máis. Vai fóra co caixón e traio cheo cos que están fóra

A xente ao oír aquilo botouse a correr e a berrar:

-Veñen por nos! Veñen por nos!

O pobre dalle unha lección ao rico

Contabame meu pai que había un home en Noia moi rico.  Un domingo de feira doulle por levar á feira un par de bois que eran a admiración da xente. Polo camiño atopou a un pobre  moi coñecido del e díxolle:

-E que fas aí, Manuel?

-Pois xa ves –dixo Manuel- esperando a que alguén me dea algo para ir vivindo.

E mirando para os bois dixo:

-O que daría eu por ter un par de bois coma eses!

Mentres falaban, os bois cagaron cadansúa bosteira, e entón di Xosé o dono dos bois:

-Pois se lle come-la bosta, son teus os bois

-Palabra de home, Xosé –dixo Manuel

-Palabra de home, Manuel.

Agachouse o pobre Manuel e puxose a comer na bosta. Tan pronto veu Xosé que comía en menos de nada, empezou a darlle voltas á boina e a sudar.

-Que tes, que che pasa?

-Nada, nada –contesta Xosé

Pero Manuel, coñecedor do mundo, díxolle:

-Non hai nada perdido.  Comes ti a outra bosteira e os bois volven ser teus.

-Palabra de home, Manuel? –dixo Xosé.

-Palabra de home, Xosé! –dixo Manuel

Agachouse Xosé e púxose a comer na bosta

Entón di Manuel:

-Hai que ver canta merda comemos para non gañar nada

A tallada mais grande

Había un home na aldea que se adicaba ao xornal, andaba para el, para os veciños e para todos; pagábanlle algo e máis dábanlle comida.  El era moi fachendoso, era un home moi comedor…tiña unhas características moi peculiares, era moi chistoso tamén.

E vai que un día foi traballar para unha muller e chega a hora da comida e ela fritiulle unhas xoubas.  El púxose comer e comeu as máis grandiñas.

Resulta que vén a muller e dille:

-Home, ben se nota que non tes pai! Ben se nota que non tiveches pai!

-E logo, porque o di?

-Home, porque comiches os peixes grandes e deixaches os pequenos.

-E logo vostede cales comería?

-Home, eu comería os pequenos!

-Poia aí os ten –di el todo cheo de razón.

O home que sempre chegaba borracho

Era un matrimonio, ela chamabase María e el Brais.  Brais érache un home moi bo pero tiña unha tacha, que os sábados, cando cobraba, chegaba á casa e veña lío.  Levantaba á muller da cama, pegáballe, levantaba aos fillos, e… Porque bebía, viña borracho pingando.

Resulta cas viciñas xa todas dicían:

-Ai, xa está!  Hai festa na casa do Cachón

A muller de Brais o Cachón, a pobre, ó único que facía era dicir:

-Ai, meu Deus! Virxe santísima! Válganme as once mil virxes!

E o outro mentres lle zoscaba contestáballe:

-Anda, anda que che van valer!

Despóis, cando chegaba o outro día o home arrepentíase de todo o que fixera, pero xa non había remedio.

E as viciñas dicíanlle:

-María, e porque non ves o sábado?... Xa sabes o que pasa.  Por que non ves para a nosa casa?

-Ai! Porque se vou, levántache aos nenos e fai lío. Vai andar casa por casa a chamar, a ver onde estou.  Entón é mellor que me deiche estar na casa.

E dille unha:

-De acordo, mira, e se nos xuntaramos todas un sábado e nos meteramos  na cociña?. Ti, cando chames, en vez de chamar polas once mil virxes, como chamas sempre, chamas ás once virxes, nos entramos e dámoslle unha somanta.

-E dará resultado -dixo ela.

-Por inténtalo que non sexa

Colleron o sábado as amigas todas, as once e foron para a cociña e botaron cadansúa saba por enriba da cabeza. Cando el chegou e fixo o lío, ela en vez de dicir:  “Valanme as once mil virxes”, dixo :  “Ai, válanme as once virxes!”

Veñen todas e danlle unha malleira ao homiño co deixaron mazadiño de todo. Foise para a cama e Santo Remedio! Durmiu toda a noite dun tirón.  

Ao outro día dille a muller ás compañeiras:

-Ai, meu Deus! O malo vai ser cando esperte! Que sabe Deus! De borracho xa sabe como é, pero cando esperte e vexa a malleira que se lle dou….Como vai reacionar!

Namentres, el dormía, e xa deran as doce de mañá. Ela ía de cando en vez e abría un pouquiño a porta, botaba unha ollada para dentro, a ver se estaba durmindo. As amigas falabanlle dende alá:

-Inda?

-Inda está durmido.

Nunha destas que foi mirar, o home esperta e dille:

-Miña muller!

-Ah, agora xa a fixemos!

-Ven aquí que che quero da-las grazas

-E por que?

-Quéroche da-las grazas, miña muller, porque menos mal que onte á noite dóuseche por chamar ás once virxes, que se chamas como sempre ás once mil, non queda anaquiño de min

O Tío Manuel e a tía Xoana

O tío Manuel quería saber se a súa muller choraría por el cando morrese.  E despois de poñerse de acordo cos seus compañeiros fíxose o morto.

A tía Xoana, que así se chamaba a dona, chorou os sete chorares mentres dicía:

-Adiós, meu Manuel! Adiós meu Manueliño! Eu tamén quero morrer farasme aló un sitio

Os compadres do tío Manuel que o levaban nunha angarella camiño do cemiterio, ao ver que estaban chegando, pararon embaixo dun carballo.  O tío Manuel agarrouse dos gallos do carballo e voltou todo ledo para a casa ó ver cá súa muller chorara moito por el.

O cabo dun ano, o Tío Manuel morreu de verdade e a Tía Xoana voltou chorar os sete chorares, mais cando veu que estaban chegando ao cementerio berrou máis forte dicindo:

-Apartade do carballo, non sexa o conto do ano pasado!

O cego e o sacristán

 Por aquel entón na feira de Pontevedra había uns cegos que co seu violín e coa axuda dun cabalete como de pintura onde colgaban imaxes contaban historias.  Un rapaz que os acompañaba íalles pasando as páxinas e eles namentres contaban e contaban unha chea de historias.

Había unha vez un cego que andaba polas feiras, o pobre, e así gañandose un pesiño, que daquela un peso eran moitos cartos. Levaba a bolsa do diñeiro consigo entre a roupaxe, mais pensou que aquilo era perigoso que calqueira día lle poderían roubar. Así que decidiu agochar a bolsa cos cinco pesos nun burato dun muro que tapou  cunha pedra.  Enfronte daquel muro había un escribán que o pobre tiña moi pouquiño traballo, andaba a dúas velas; e como pouco tiña que facer púxose na ventá e mira como o cego mete aquilo no muro.  Cando o cego marchou, foi pola noite ao muro e rebuscando pola parede atopa o burato e os cinco pesos.

-Caramba para o cego! Ten cinco pesos!

Colleu o escribán e rouboullos deixando no burato a bolsa.  Ao día seguinte o cego volveu a onde agochara os cartos, e conforme mete a man e non atopa os cartos, di:

-Iso non foi ninguén máis co escribán que está enfronte, seguramente que me mirou e veunos coller.

O cego foise para a porta do escribán e como se non soubese nada do que pasara, púxoselle a tocar o violín.

Teño cinco pesos nunha buratela

E teño outros cinco para meter nela,

E teño outros cinco para meter nela.

Entón o escribán pensou que se ía meter os outros cinco pesos e non atopaba os que agochara, xa non os metería.  Así que á noite, achegouse ao muro e volveu meter os cartos onde os agochara o cego.

O outro día, ben cediño pola mañá, o cego foi diante da porta do escribán e cantoulle:

Señor escribán

vostede ben o entende,

o que todo quere,

todo perde.

A raposa e o caranguexo

As raposas cando tiñan pulgas baixaban á praia, collían un papel, poñíano na boca e ían entrando na auga.  As pulgas íanlle subindo para arriba mentres ela se metía aos poucos na auga.  Chegaban ao papel e xuntábanse todas alí. Entón él, fechaba o papel, afogábaas e así quedaba sen elas.

E un día, facendo esta operación, un caranguexo picoulle nos melindríns.

Entón saiu para fóra e di ela:

-Mecachis  na mar! Quen sería o que me trabou?

-Sal para fóra, picador dos collóns, que aquí medimos forzas.

Nesto o caranguexo sóltase das súas partes e sae para fóra.

Cando o ve, di a raposa:

-E ti foches o que me picaches?

-Si, fun eu.

-Un patarrastro coma ti, e venme facer dano a mín!

-Pois sí, fun eu o que che mordín.  Pero aquí onde me miras eu corro mais ca ti.

A raposa bótase rir e dille ao caranguexo:

-Ti proba e xa verás, poñémonos os dous a correr e vamos ver quen gana.

Prepararonse os dous para empezar a carreira e cando a raposa se botou a correr o caranguexo púxose detrás e enganchouselle ao rabo.  O raposo ía corre que te corre e cando levaba unha camiñada moi grande, vírase mirando contra a saída e chía:

-Patarrastro, eu xa estou aquí!

O outro sóltaselle do rabo, que que estaba para o outro lado e dille:

-E eu diante de ti

-Pois imos outra vez!

-Pois veña!

E de novo a raposa volveu correr e o caranguexo a agarrarse á súa cola. A raposa corre que te vai, corre, corre… ía a pobre coa lingua fóra:

-Non creo que desta vez me gañase

Vírase ao tempo co caranguexo se solta e di:

-Patarrastro eu xa estou aquí

E o caranguexo contesta:

-E eu diante de ti

Por fin  a raposa deuse por vencida  e como premio o caranguexo pídelle co leve de volta no seu lombo á praia. Xa vedes como ás veces vale máis inxenio que forza

O boi e o burro

Era una vez un home que tiña dous bois e máis un burro, pero como daquela seica os animais falaban o burro díxolle a un boi:

-Pero como vés tan abatido, ho. Di que estás coxo e así non te levarán a traballar.

-Mais tes razón.

E pola mañá o boi fíxose o coxo. O críado daquel home cando viu ao boi de tal xeito chamou polo amo:

-Amo!  Un boi está coxo!

-Pois trae ao burro!

Dixo o burro:

-Mecachis en dez! Non se lle pode facer ben a ninguén.  E aló foi o burro e mailo outro boi.  Estiveron todo o día turra polo carro para aquí, arrastra polo arado para aló…

Chegou a noite e o burro non podía co corpo e cando chegou á corte dille o boi que fixera o coxo:

-Mira, ho!  Pola miña conta mira  como te ves

-Iso non é nada, o peor é unha cousa que lle dixo o amo ao críado.

-E que lle dixo?

-Díxolle que se mañá pola mañá o boi estaba coxo, mandaríao para carnizaría

Pasou a noite e a mañá seguinte cando o críado entrou na corte o boi saltaba.